“tahrik” Kelimesinin Temel Anlamı
Sözlüklerde “tahrik” kelimesi şu anlamlarla karşılanmaktadır:
– “Bir kimseyi kötü bir iş yapması için harekete geçirme, kışkırtma.” [1]
– “Yola çıkartma, hareket ettirme, kımıldatma.” [2]
– “Cinsel isteği, duyguları uyandırma, artırma.” [1]
Dolayısıyla tahrik, günlük dilde genellikle bir kişiyi ya da durumu harekete geçirme, bir tepki doğurma, duygusal bir uyarı olması bakımından değerlendirilir.
—
Tarihsel Arka Plan ve Kelimenin Kökeni
“Tahrik” kelimesi Arapça تحريك (tahrīk) kökünden türetilmiştir; bu kök “hareket ettirme”, “uyarma” anlamına gelen حَرَكَة (harakah) fiiline dayanır. [3] Osmanlıca ve erken Cumhuriyet dönemi Türkçesinde de “harekete geçirme” anlamında kullanıldığı görülmektedir.
İlerleyen dönemlerde hukuk literatürüne özellikle ceza hukuku bağlamında giren “haksız tahrik” kavramı, kelimenin daha özel ve teknik kullanımını ifade etmeye başlamıştır. Örneğin, Türk Ceza Kanunu (5237 sayılı) m. 29’da bu kavram açıkça yer almaktadır. [4]
—
Hukuki Boyutu: Haksız Tahrik Kavramı
Tanımı ve Yasal Dayanak
Hukuk açısından “tahrik”, yalnızca kelime anlamında değil, özel bir kavram olarak “haksız tahrik” şeklinde değerlendirilir. Bu kavram, failin bir suç işlemeye yönelmesinde, mağdurun ya da üçüncü bir kişinin gerçekleştirdiği haksız bir fiilin, failde ciddi bir duygusal tepkime (örneğin öfke, şiddetli elem) yaratması hâlinde, ceza sorumluluğunu hafifleten durumları ifade eder. [5]
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 29. maddesinde şunlar düzenlenmiştir:
> “Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işleyen kimseye… cezanın indirilmesi…” [6]
Uygulama Koşulları
Hukuk doktrininde “haksız tahrik”in geçebilmesi için birden çok şartın bir arada bulunması gereklidir. Bunlardan başlıcaları şunlardır:
– Tahrike neden olan bir haksız fiil olmalıdır. [5]
– Failin, bu fiil sonucunda öfke veya şiddetli elemin etkisi altında olması gerekir. [7]
– İşlenen suçun bu ruh hâlinin etkisiyle meydana gelmiş olması gerekir. [5]
– Suçun doğrudan tahrik edici fiili gerçekleştiren kişiye karşı işlenmiş olması şarttır. [4]
Etki ve İndirim Oranları
TCK m. 29’a göre normal cezaya alternatif olarak (örneğin ağırlaştırılmış müebbet hapis yerine 18‑24 yıl gibi) ya da diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadar indirim yapılabileceği öngörülmüştür. [6]
—
Günümüzde Akademik Tartışmalar
Akademik literatürde “tahrik” ve özellikle “haksız tahrik” kavramı üzerine çeşitli tartışmalar mevcut:
– Bir görüşe göre “tahrikin” failin irade kontrolünü ciddi ölçüde zayıflattığı kabul edilmelidir; bu bağlamda kusur oranı önemli ölçüde düşer. [8]
– Bazı hukukçular, “taksirle işlenen suçlarda haksız tahrik indirimi uygulanabilir mi?” sorusunu gündeme getiriyor. Doktrinde taksirle işlenen suçlarda tahrik indiriminin sınırlı olması gerektiği yönünde görüşler de var. [9]
– Ayrıca “karşılıklı tahrik” durumu (fail ve mağdurun birbirini tahrik eden davranışlar içinde olduğu hâller) özel olarak inceleniyor. Bu durumda orantısızlık, failin tepkisindeki aşırılık gibi kriterler öne çıkıyor. [10]
– Bir diğer tartışma alanı ise “namus‑töre” gerekçesiyle işlenen cinayetlerde haksız tahrik indiriminin uygulanıp uygulanmayacağıdır. Hukuk sistemi bu tür gerekçeleri istisna olarak değerlendiriliyor. [9]
—
Özetle: “Tahrik Olan” Ne Demektir?
“Tahrik olmak”, bir kişinin fikir, söz veya davranış sonucu duygusal olarak etkilenmesi; kışkırtılması; harekete geçmeye yönlendirilmesi anlamını taşır. Hukuki bağlamda ise “failin haksız bir fiilin etkisi altında suç işlemesi” sonucunda sorumluluğunun bir ölçüde hafifletilmesine yol açan durumu ifade eder. Dolayısıyla “tahrik olmak” ifadesi hem günlük dilde hem de hukuki değerlendirilmelerde farklı katmanlara sahiptir.
—
Sonuç | Öne Çıkanlar
– Tahrik kelimesi köken itibarıyla “harekete geçirme, kışkırtma” anlamındadır.
– Günümüzde özellikle hukuk dilinde “haksız tahrik” kavramı önem taşır; suç işleme sürecinde etkili olan dışsal etkenlerin değerlendirilmesine imkân sunar.
– Uygulamada failin ruh hâli, mağdurun tahrik edici davranışı, aradaki sebep‑sonuç ilişkisi ve orantılılık kriterleri dikkatle incelenir.
– Akademik tartışmalar, özellikle kriterlerin sınırları, taksirli suçlara uygulanıp uygulanmayacağı ve karşılıklı tahrik gibi hususlar ekseninde şekillenmektedir.
Bu yazıda “tahrik olan ne demek” sorusuna hem dilsel hem hukuki açıdan yaklaşılmış, kavramın tarihsel kökeni ve güncel tartışmaları ele alınmıştır.
—
Sources:
[1]: https://kelimeler.net/tahrik-kelimesinin-anlami-nedir?utm_source=chatgpt.com “Tahrik Ne Demek? – kelimeler.net”
[2]: https://www.nedemek.org/tahrik%2Bnedir?utm_source=chatgpt.com “tahrik ne demek? tahrik nedir? tahrik anlamı – nedemek.org”
[3]: https://turkcenedemek.com/kelime/tahrik/?utm_source=chatgpt.com “Tahrik Ne Demek? – Türkçe Kelime Anlamı”
[4]: https://hukukyurdu.com/ceza-hukuku/haksiz-tahrik-kavrami-ve-turk-ceza-kanunundaki-yeri?utm_source=chatgpt.com “Haksız Tahrik Kavramı ve Türk Ceza Kanunu’ndaki Yeri”
[5]: https://www.ahmetekin.av.tr/haksiz-tahrik/?utm_source=chatgpt.com “Haksız Tahrik Nedir? Şartları Nelerdir? – Av. Ahmet Ekin”
[6]: https://www.aligulec.av.tr/makaleler/ceza-hukuku-makaleleri/haksiz-tahrik-nedir-39?utm_source=chatgpt.com “Haksız Tahrik Nedir | Güleç Hukuk- Hatay Antakya Hukuk Bürosu”
[7]: https://www.hukukihaber.net/turk-ceza-kanununda-haksiz-tahrik-uygulamasi-2025?utm_source=chatgpt.com “TÜRK CEZA KANUNUNDA HAKSIZ TAHRİK UYGULAMASI – Hukuki Haber”
[8]: https://www.erikelpartners.com.tr/yazi/turk-ceza-hukukunda-haksiz-tahrik?utm_source=chatgpt.com “Haksız Tahrikin Şartları – Erikel & Partners”
[9]: https://temizerhukuk.com/haksiz-tahrik-indirimi/?utm_source=chatgpt.com “Haksız Tahrik Nedir? Haksız Tahrik İndirimi | 2025 | Burak Temizer …”
[10]: https://avmehmetgenc.com/blog/haksiz-tahrik-nedir/121?utm_source=chatgpt.com “Haksız Tahrik Nedir? – TCK m. 29 – Avukat Mehmet GENÇ: İstanbul Avukat …”