Göz bebekleri neresi ?

Göz Bebekleri Neresi? İktidarın Görme Biçimleri Üzerine Bir Siyaset Bilimi Analizi

Bir Siyaset Bilimcinin Bakışıyla Başlamak

Bir siyaset bilimci için “görmek”, yalnızca fiziksel bir eylem değil, iktidarın yönünü belirleyen bir metafordur. Toplum, devleti ve bireyi anlamaya çalışırken, her zaman şu soruyla karşılaşır: “Kim kimi görüyor?” ya da daha derin bir biçimde, “Kim kimi görmek istiyor?” İşte tam bu noktada, “göz bebekleri” yalnızca biyolojik bir detay olmaktan çıkar; siyasal iktidarın, toplumsal düzenin ve bireysel bilincin merkezine yerleşir.

Göz Bebekleri: Güç İlişkilerinin Aynası

Her toplumun bir “göz bebeği” vardır: iktidarın en çok dikkat ettiği, koruduğu, gözden kaçırmak istemediği alan. Bu, kimi zaman ulusal güvenliktir, kimi zaman ekonomi, kimi zaman da ahlaki düzen. Ancak tüm bu alanlarda ortak olan bir nokta vardır — görme ve gözetleme ilişkisi.

Kim kime bakıyor? Devlet vatandaşına mı, vatandaş devlete mi? Yoksa her ikisi de birbirinin gözbebeğinde mi kayboluyor?

Michel Foucault’nun panoptikon kavramını hatırlamak gerekir: Herkesin görüldüğü ama kimsenin göreni bilmediği bir düzen. Günümüzde bu düzen, dijital gözetleme, medya denetimi ve kamusal alanın daraltılması üzerinden yeniden inşa ediliyor. Göz bebeği, artık sadece bakışın merkezi değil, iktidarın aynası haline geliyor.

İktidar ve Kurumlar: Görmenin Kurumsallaşması

Modern devlet, kurumları aracılığıyla “görme” gücünü meşrulaştırır. Mahkemeler, meclisler, okullar, medyalar… Her biri toplumun göz bebekleri olarak işlev görür.

Ama şu soru rahatsız edici bir biçimde havada asılı kalır: Göz bebekleri gerçekten halkın mı, yoksa iktidarın mı?

Bu sorunun cevabı, demokratik denetim ile otoriter gözetim arasındaki o ince çizgide gizlidir. Kurumlar, halkın gözü olmayı bıraktığında, göz bebeği körleşir; toplum artık kendini göremez hale gelir. Böylece, şeffaflık yerini sisli bir yönetim diline bırakır.

İdeoloji: Görmenin Rengi

Her ideoloji, gözün gördüğünü renklendirir. Bir liberal için özgürlük, bir muhafazakâr için düzen, bir sosyalist için eşitlik ön plandadır.

Bu farklı renkler, göz bebeğinin ışığını oluşturur. Ancak siyaset biliminin bize öğrettiği bir gerçek vardır: Hiçbir göz saf değildir. Her bakış, bir iktidar pozisyonu taşır.

İdeolojiler, toplumun göz bebeğine perde çeker ya da ışık tutar. Bugün medya aracılığıyla kurulan hegemonik anlatılar, halkın neye bakacağını değil, neyi göremeyeceğini belirliyor.

Şu soruyu sormak gerekiyor: Biz gerçekten görüyor muyuz, yoksa sadece gösterileni mi izliyoruz?

Vatandaşlık: Görülen Olmaktan Görmeye

Demokratik toplumun temeli, aktif vatandaşlıktır. Fakat çoğu zaman vatandaş, sistemin yalnızca “gözlenen” bir unsuru haline gelir.

Oysa siyaset, vatandaşın yalnızca görünür olduğu değil, gören bir özneye dönüştüğü andır.

Katılım, denetim ve kamusal tartışma, bu dönüşümün araçlarıdır.

Peki, vatandaşlar olarak göz bebeklerimizi kim yönetiyor? Devlet mi, medya mı, yoksa birbirimiz mi?

Erkek ve Kadın Bakışının Siyaseti

Toplumsal cinsiyet perspektifinden bakıldığında, erkeklerin stratejik, kadınların ise ilişki odaklı siyaset anlayışı dikkat çeker.

Erkekler genellikle gücü koruma, iktidarı pekiştirme ve rekabet ekseninde hareket ederken; kadınlar katılım, dayanışma ve empati üzerinden bir siyaset üretir.

Bu iki bakışın kesiştiği yerde, demokratik olgunluk ortaya çıkar.

Bir toplum, ancak “güç” ile “duyarlılığı” dengeleyebildiğinde kendi göz bebeğini koruyabilir. Göz bebekleri, sadece kimliğimizin değil, vicdanımızın da aynasıdır.

Sonuç: Kimin Göz Bebeğiyiz?

Göz bebekleri, insanın en kırılgan ama en güçlü yeridir. Devletin, toplumun ve bireyin bakışları burada kesişir.

Siyaset bilimi bize şunu hatırlatır: Göz bebeğini korumak, demokrasiyi korumaktır.

Ama şu soruyu sormadan edemeyiz: Biz kimin göz bebeğiyiz — kendi vicdanımızın mı, yoksa iktidarın bakışının mı?

Görmek bir eylemdir; anlamak bir direniştir.